Tifo (Karahumma) Etkeni Ve Kuluçka Süresi

CEVAP - Tifonun etkeni, enterobakterilerden Salmonella typhi (salmonella tifi) dir. Ebert basili de denir.

     Etken sporsuz, kapsülsüz ve gram negatiftir. A, B, C1, C2, D,E tipleri diye gruplara ayrılır. Bu gruplarında çok sayıda sero tipleri vardır. Salmonella tifi, D grubundandır ve sadece insanlarda hastalık yapar. Diğer gruplar hayvanlarda da bulunur.

     Kuluçka süresi 1-3 hafta olmakla birlikte mikroorganizma, gıdalarla alındığında 48 saate inebilir. 30 güne çıkan vakalar da vardır.

Tifo (Karahumma) Belirtileri

CEVAP - İnce bağırsağın peyer plaklarına yerleşen basil, epitel hücreleri içinde üreyerek, ödem ve nekrozlar oluşturur. Lenf ve kan yolu ile vücuda yayılıp bir bölgede (lokal) veya sistemde görülen belirtilerle ortaya çıkar. Başlangıç döneminde kırgınlık, iştahsızlık, baş, adale ve karın ağrıları ile gündüzleri düşüp her gece biraz daha yükselen bacaklı bir ateş vardır.

        Gece ile gündüz ateşi arasında 1-2 °C fark bulunur. Ateş 4-5 gün yükselir ancak nabız ateşle birlikte yükselmez. Tifo için tipik olan bu ateş ile nabız arasındaki duruma diskordans denir. Dikrot nabız (zayıf ve hızlı) vardır. Ateş, 39-40 °C 'ye çıktıktan sonra bir süre yüksek devam eder Bu devrede sabah-akşam farkı 0,5 °C' dır. Bu fark fazla ise hastanın durumu ağır demektir. Ateş sonra avaş yavaş veya birden düşer. Febris kontinüa (continue) dediğimiz bu ateş tifo için tipiktir.

10 gün kadar devam eden ateşli dönemde, gövde ve karında fazla olmak üzere, taş rozeler görülür. Bunlar teşhis için önemli belirtilerdir Yine bu dönemde, cilt kuru ve toksitite (endotoksemi ve septisemi) fazladır

 Tifo (Karahumma) Hemşirelik Bakımı Ve Tedavisi

CEVAP - Tifoda beslenme çok önemlidir, yüksek ateş sebebiyle enerji, su ve elektrolit kaybı fazladır. Hastalığın 10-15'inci günlerinde görülebilen bağırsak delinmesi sebebiyle, posası az, kalorisi yüksek yiyecekler verilir. Örneğin, meyve suyu, süt, yoğurt, yağsız ve lifsiz haşlanmış et, sütlaç çorbalar, az pişmiş yumurta ve et suyu verilebilir. Ağızdan beslenemeyen hastalara elektrolitleri içeren mayiler damar yoluyla verilir.

Tifo kabızlıkla seyrediyorsa laksatifler verilmez.  Bunlar bağırsak delinmesine sebep olabilir. Kabızlık uzun sürerse emilmeyen disakkaritler (selüloz  içeren   besinler)  verilir,   lavmanla  rektumdan   nötr zeytin yağı verilebilir. Tifoda ateş birdenbire düşürülmez, çünkü hipotansiyon ve şoka sebep olur. Aspirin türü ilâçlar verilmez. Kanama varsa kan verilir, bağırsak delinmesinde cerrahi tedavi uygulanır. Spesifik tedavide doktorun vereceği reçete uygulanır.

Tifo (Karahumma) Korunma Yolları

CEVAP - Kesin teşhis konduktan sonra hasta tecrit edilir. Hastanın odası ve kullandığı tuvalet dezenfeksiyona tâbi tutulur. Hasta tuvalete gitmeden ve tuvalete gittikten sonra, tuvalete kireç kaymağı dökülür. Bildirim yapılır. Salgın durumlarında portör taraması yapılır, hastalık kaynağı olarak tespit edilen sular varsa bunların kullanılması yasaklanır, sular sürekli klorlanır.

Tuvalet ve kanalizasyon atıklarıyla çevrenin kirlenmesi engellenir. Karasinek ve hamam böcekleriyle mücadele edilir. Akan suların kirli olabileceği, kişisel hijyen ve hastalığın bulaşma yollan hakkında sağlık eğitimi yapılır. Sağlam kişileri korumak için tifo aşısı uygulanır. Ülkemizde ve birçok ülkede endemi ve epidemi tehlikesi dışında tifo aşısı yapılmamaktadır. Aşı, salgın tehlikesi durumunda altı aylık bebeklere yapılabilir, normal şartlarda ise 3 yaşından başlayıp 40 yaşına kadar yapılabilir. 40 yaşından sonra yan etkileri sebebiyle yapılmaz.

Normal aşılamada 3 yaşından sonra 6-8 hafta ara ile Iml'lik iki doz aşı cilt altından yapılır. Bir yıl sonra rapeli yapılır, sonra her 3 yılda bir rapel tekrarlanır. Aşı gebelere de uygulanır. 3 yaşından küçüklere 0,5 mi. lik dozlar yapılır.